Vì sao xuất phát từ tế bào?

Một cuốn non-fiction nhưng truyền cảm hứng cực kỳ. Cảm hứng cho niềm yêu khoa học nguyên thủy và cảm hứng văn chương tuôn trào. Một chủ đề học thuật tưởng chừng khô khan nhưng lại có thể hấp dẫn như một cuốn tiểu thuyết.

Đây là bài review thứ 3 của mình về Khúc ca tế bào nhưng thật sự cũng chưa nói được hết điều hay, nét đẹp, nội dung của cuốn này.

Khúc ca tế bào đưa chúng ta trở về môn sinh học cấp 2, với việc nhìn sâu vào bên trong tế bào và các thành phần cấu tạo nên. Tác giả còn kể về quá trình phát hiện ra những thành phần đó, mất rất nhiều năm để hoàn chỉnh hiểu biết của chúng ta về tế bào. Rất nhiều câu hỏi “Tại sao?” được đặt ra. Và chợt nhận ra những câu hỏi ấy như những đứa trẻ 3 tuổi muốn tìm hiểu tường tận về thế giới. Khi biết chức năng của một phần trong tế bào, các nhà nghiên cứu lại đặt ra câu hỏi “Tại sao có thể làm được việc đó?” và đi sâu hơn về cách thức hoạt động, giải mã thêm nhiều bí ẩn, cách thức vận hành tuyệt diệu của tế bào.

Vì sao xuất phát từ tế bào? Mọi bệnh tật của con người chung quy đều xuất phát từ lỗi vận hành của tế bào và quá trình chữa bệnh là tìm ra, sửa chữa lỗi tại tế bào để chữa bệnh. Tế bào xuất hiện ở mỗi cá thể sống. Từng tế bào lại có một chức năng, cách thức hoạt động khác nhau.

+ Một trong những thành tựu rõ rệt nhất của Ngành sinh học tế bào đó chính là biện pháp thụ tinh ống nghiệm: một liệu pháp tuyệt vời chữa trị việc vô sinh hiếm muộn – mở ra hàng triệu nụ cười của từng gia đình nhỏ bé.

+ Các biện pháp chữa trị Ung thư đang quay về sửa từng lỗi của tế bào.

+ HIV: căn bệnh thế kỷ đã có thể kiểm soát. Một người nhiễm HIV khi được điều trị có thể kiểm soát số lượng vi-rút, tới mức độ không thể phát hiện ra vi-rút thì họ không có khả năng lây nhiễm và vẫn có thể tiếp tục sống như một người bình thường. Và có những người có khả năng kháng HIV tự nhiên.

+ Liệu pháp tế bào gốc: sự vi diệu khi tế bào gốc (tế bào ban đầu khi tinh trùng gặp trứng) nhân đôi, phân chia và chuyên biệt hóa. Và vi diệu hơn nữa khi đảo ngược quy trình, từ một tế bào bình thường, ta có tế bào gốc ban đầu.

Đó chỉ là một trong những thành tựu của Y học tế bào.

Và khi đang say men chiến thắng, Covid-19 xuất hiện, đánh tan mọi kiêu hãnh của những người làm khoa học.

Tác giả cho thấy rõ làm khoa học, nghiên cứu không chỉ khó khăn, gian truân bởi độ khó của công việc mà còn ở những rào cản tư tưởng của xã hội – trong đó, thụ tinh trong ống nghiệm có lẽ là một điển hành khi vượt qua mọi định kiến của xã hội hơn cả. Khi người nữ điều dưỡng góp công lớn lại không được ghi nhận (trọng nam khinh nữ, trọng bác sĩ, xem nhẹ điều dưỡng); Làn sóng phản đối của xã hội về việc thực hiện thụ tinh nhân tạo (trái với ý Trời).

Ca sanh em bé đầu tiên của thụ tinh ống nghiệm được thực hiện trong đêm, bí mật để tránh tai mắt của báo chí.

Với sự khiêm nhường của những nhà khoa học lỗi lạc, ở những ca đầu tiên của phương pháp mới, họ đều cám ơn bệnh nhân đã tin tưởng, mạnh mẽ, truyền động lực để những nhà khoa học, bác sĩ thêm sức mạnh thực hiện. Đây là điểm rất tích cực và mới mẻ khi mình đọc Khúc ca tế bào và mỗi khi có dịp được tiếp xúc với những bậc kỳ tài, mình luôn nhận được sự tích cực và niềm tin yêu cuộc sống của họ.

Nếu bạn có thắc mắc rằng đọc Khúc ca tế bào để làm gì? Vì những kiến thức khoa học này không ảnh hưởng tới cuộc sống hằng ngày. Thì sau khi đọc xong mình có thể mạnh mẽ khẳng định là RẤT BỔ ÍCH. Khi có kiến thức nền tốt, bạn sẽ tránh được nhiều bẫy lập luận của hội phản khoa học như anti vaccine, đẻ tự nhiên, tẩy chay kháng sinh, sữa mẹ thần thánh…

Phát triển khoa học không phải một đường thẳng, cũng không phải một sớm một chiều. Con đường phát triển khoa học là đường xoáy trôn ốc kế thừa và phát triển lên cao, kế thừa thành tựu và cả những thất bại để dần hoàn thiện. Và càng khám phá nhiều, các nhà khoa học càng thấy mình biết ít. Một sự cầu thị tích cực của những con người yêu khoa học chân chính.

Khúc ca tế bào không chỉ là một cuốn sách non-fiction học thuật mà còn là lát cắt nhỏ của quá trình của Siddhartha Mukherjee tìm tòi, nghiên cứu, là một góc nhỏ trong hành trình khám phá thế giới của các nhà khoa học lỗi lạc qua nhiều thế kỷ, và là những tư tưởng tiến bộ, nhân cách lớn của những bộ óc vĩ đại.

- Vũ Ngọc Khánh Vân -