Những cánh thư ra Bắc vào Nam

THÔNG TIN XUẤT BẢN

NỘI DUNG CHÍNH

“Những cánh thư ra Bắc vào Nam” là tập hợp 73 bức thư của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và gia đình, viết trong gần 20 năm (1948–1967), từ kháng chiến chống Pháp đến những năm chống Mỹ ác liệt. Phần lớn là thư ông gửi cho vợ – bà Nguyễn Thị Cúc, xen lẫn vài bức gửi cho các con và thư từ hồi âm.

Cuốn sách nằm trong Bộ sách Gia đình “Tướng Thanh – Tướng Vịnh” do Omega+ phối hợp với Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân phát hành gồm 4 cuốn: "Những câu chuyện về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh", "Hành trình vì hòa bình (Hồi ức)", "Những cánh thư ra Bắc vào Nam", "Nguyễn Chí Thanh - Những góc nhìn từ hậu thế".

Đó là những lá thư giản dị, ngắn gọn nhưng chan chứa tình cảm, thể hiện nỗi lo lắng, dặn dò về sức khỏe, học tập và đạo đức cho con cái, đồng thời phảng phất tinh thần cách mạng kiên cường. Trong từng dòng chữ, hiện lên chân dung một vị tướng vừa là người lãnh đạo chiến trường, vừa là người chồng, người cha bình dị, luôn khắc khoải nhớ thương gia đình. Những bức thư không chỉ là tư liệu lịch sử quý giá mà còn là di sản tinh thần, tỏa sáng tình yêu thương và khí phách Việt Nam, trở thành nguồn cảm hứng sâu sắc cho các thế hệ hôm nay.

Cuốn sách được chia làm 2 phần nội dung: 

• Phần thứ nhất: là những câu chuyện xoay quanh Đại tướng Nguyễn Chí Thanh cùng những người thân trong gia đình, với đồng chí/đồng đội, những câu chuyện hoài niệm về ngôi nhà gia đình từng ở, về mệ nội, về bà Nguyễn Thị Cúc – phu nhân Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, về các địa phương nơi Đại tướng từng có thời gian công tác gắn bó…

• Phần thứ hai: là nội dung các bức thư thời chiến. Trong đó bao gồm 73 bức thư từ năm 1948 đến 1967, gồm:

+ 67 bức thư Đại tướng Nguyễn Chí Thanh gửi cho gia đình (vợ – bà Nguyễn Thị Cúc, con cái),

+ 3 bức thư Đại tướng gửi riêng cho con,

+ 2 thư của bà Cúc gửi ông Thanh,

+ 2 thư con gái gửi ba mẹ

Các bức thư trong sách được viết bằng văn phong ngắn gọn, giản dị nhưng chất chứa nhiều xúc cảm, tái hiện sinh động bối cảnh đời sống, xã hội và tình cảm gia đình Đại tướng Nguyễn Chí Thanh trong những năm tháng kháng chiến, vừa mang giá trị lịch sử, vừa giàu tính nhân văn. Nội dung thư còn nhắc đến nhiều cán bộ, nhân vật cấp cao trong Quân đội Nhân dân Việt Nam – những con người đã để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử dân tộc. Đặc biệt, sách còn kèm theo hình ảnh chụp một số bức thư và những bức ảnh về Đại tướng cùng người thân trong gia đình, góp phần làm cho tác phẩm thêm gần gũi, chân thực và giàu ý nghĩa.

Bìa sách khắc họa hình ảnh chồng thư tay, phong bì và giấy viết tay theo phong cách ký họa, gắn liền trực tiếp với nội dung thư từ giữa Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và gia đình. Tông màu be ngà gợi nên không khí xưa cũ, hoài niệm, làm nổi bật chiều sâu tình cảm và giá trị lịch sử của tác phẩm.

Cuốn sách phù hợp cho các bạn đọc độc giả quan tâm lịch sử, văn hóa, và các nhân vật lịch sử như Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh.

Sách thuộc Tủ sách Lịch sử Việt Nam của Omega Plus.

THÔNG TIN TÁC GIẢ

PGS.TS. Bùi Chí Trung (sinh năm 1978) hiện là Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường ĐHKHXH&NV – ĐHQGHN, đồng thời là Giám đốc Trung tâm Nghiệp vụ Báo chí và Truyền thông. Ông từng du học tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Lomonoxop (Nga), bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ Báo chí học tại ĐHQGHN, thông thạo tiếng Anh và tiếng Nga. 

Bên cạnh sự nghiệp giảng dạy, ông là tác giả và đồng chủ biên nhiều công trình nghiên cứu báo chí – truyền thông như Tìm hiểu Kinh tế Truyền hình, Nghề truyền hình khó nhỉ?!, Truyền hình hiện đại…, đồng thời tham gia biên soạn, chỉ đạo thực hiện các ấn phẩm về lịch sử, trong đó có bộ sách về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh. Các công trình này không chỉ góp phần nghiên cứu báo chí hiện đại mà còn giới thiệu hình tượng lãnh đạo, tư tưởng và di sản cách mạng tới độc giả.

Ông cũng là tác giả của nhiều bài viết khoa học đăng trên tạp chí chuyên ngành, đồng thời là đạo diễn các tác phẩm đoạt Giải thưởng Thông tin đối ngoại toàn quốc như Together we win (2019) và Hai trái tim chung nhịp đập (2020).

Với sự kết hợp giữa nghiên cứu học thuật, thực tiễn báo chí và hoạt động sáng tác, PGS.TS. Bùi Chí Trung được đánh giá là một trong những gương mặt tiêu biểu trong đào tạo và phát triển lĩnh vực báo chí – truyền thông ở Việt Nam.

Bộ sách về Đại tướng Nguyễn Chí Thanh mà PGS.TS. Bùi Chí Trung cùng nhóm tác giả biên soạn gồm:

1. Nguyễn Chí Thanh – Những góc nhìn từ hậu thế 

2. Nguyễn Chí Thanh – Đại tướng nông dân (sách ảnh)

3. Những cánh thư ra Bắc vào Nam 

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA 

Trích Lời mở đầu

Trong vô số những kỷ vật Đại tướng Nguyễn Chí Thanh để lại, có một tập tài liệu mỏng, giấy đã ngả màu, nhiều trang khó đọc, có trang đã nát bụi thời gian, phải tra bằng kính lúp và dò từng chữ. Những nét chữ khỏe khoắn, cứng cáp, kiểu chữ của những người thế hệ trước đây, chứ không giống chữ học trò ngày nay. Đấy là tập 73 bức thư gia đình viết trong gần 20 năm (1948-1967), về cơ bản là thư của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh gửi cho vợ là bà Nguyễn Thị Cúc (67 thư), bên cạnh ba bức thư ông gửi cho con, hai bức thư bà Cúc gửi ông Thanh, và hai bức thư con gái gửi cho ba mẹ. Có những bức thư đã được trích đăng trong các tác phẩm trước đây, nhất là trong cuốn Nguyễn Chí Thanh - Sáng trong như ngọc một con người (Trần Công Tấn, Nxb. Văn học, Hà Nội, 2008). Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày mất của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh (6-7-1967 – 6-7-2017), tập tài liệu này được in lại trọn vẹn. Đọc mỗi lá thư như dò tìm trở lại từng bước chân trên cả con đường của một con người, một gia đình, những khắc khoải cách xa, những lo âu trĩu nặng, những dặn dò ân cần, những niềm vui, những khao khát trong lòng người chồng, người cha đang gánh vác biết bao nhiệm vụ nặng nề.

Tuy không phải là toàn bộ những bức thư mà Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã viết cho gia đình, nhưng 67 bức thư ông viết đã dắt ta đi trở lại qua ba đoạn đường chính. Từ năm 1948 đến năm 1953 là hơn 40 bức thư trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, những bức thư viết trên đường từ Huế ra Liên khu 4, từ Liên khu 4 ra Việt Bắc, những bức thư viết khi rời Chiến khu Việt Bắc lên đường đi chiến dịch.

Trong giai đoạn hòa bình trên miền Bắc 1954-1962, có 19 bức thư được viết khi Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đi công tác các tỉnh, tháp tùng Bác Hồ đi dự Hội nghị các Đảng Cộng sản và Công nhân quốc tế, hay về thăm Quảng Bình. Trong giai đoạn này có một năm đặc biệt: Năm 1962, khi bà Nguyễn Thị Cúc bị ốm và phải đi chữa bệnh ở Bắc Kinh. Trong vòng chín tháng, ông Thanh đã gửi cho bà Cúc tới 15 thư, gửi bưu điện, và gửi bất cứ ai có dịp đi công tác qua bên đó. Riêng trong thời gian tháng 8-1962, ông đã viết đến bốn bức thư. Trên chiến trường miền Nam chống đế quốc Mỹ, từ năm 1963 đến năm 1967, còn lưu lại trong tập tài liệu này tất cả 17 thư. Theo như nội dung các bức thư, thời gian này Đại tướng Nguyễn Chí Thanh nhận được nhiều thư của các con, nhưng lưu lại trong tài liệu này chỉ còn hai bức, kèm hai bức thư của bà Nguyễn Thị Cúc gửi cho chồng. Cũng trong giai đoạn này, ông Thanh đã có ba bức thư gửi riêng cho các con, cùng với 10 bức thư gửi cho vợ. Những lá thư chiến trường, nhưng không hề có mùi bom đạn, vì nguyên tắc bí mật, nên toàn nói theo kiểu ám chỉ xa xôi. Ví như một đoạn thư sau đây của bà Cúc:

“Anh Thao ơi! Cúc dặn nhé: Công việc làm ăn của anh nặng nhọc nhiều, anh cố bồi dưỡng để đủ sức làm ăn lâu dài anh nhé. Cúc chỉ mong anh đừng ốm đau, làm ăn ngày càng phát tài hơn nữa, thu thập ngày càng cao hơn nữa là Cúc và tất cả gia đình mừng thôi” (thư viết tháng 8-1965).

Trong tất cả 73 bức thư trao đổi, danh xưng Cúc - Thanh thường chỉ sử dụng trong những năm tháng hòa bình. Thời kháng chiến chống thực dân Pháp, bí danh Chính - Tâm là phổ biến, còn thời kháng chiến chống đế quốc Mỹ, tên gọi đó là Nam - Lý. Thao là một tên khác trong giai đoạn đi B của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh như trong bức thư trích ở trên.

Lá thư đầu trong tập này đề ngày 25-1-1948. Thư của chồng tên Chính viết từ Quảng Bình, gửi cho vợ tên Tâm ở Chiến khu Trị Thiên. Thư vẻn vẹn có 47 từ. Giấy viết thư có lẽ xé từ một quyển vở khổ nhỏ. Thư đã ngắn, nhưng không ngắn bằng lá thư tiếp sau, ngày 19-3-1948: chỉ có 35 từ. Đây chính là thư ngắn nhất trong toàn tập thư. Lúc ấy Nguyễn Chí Thanh 34 tuổi. Thư cũng chỉ là một lời nhắn hỏi giản dị, nói về một cơn mưa. Bây giờ gần 70 năm sau, đọc lại, vẫn như thấy cảnh chiến trường ngày ấy, với những cơn mưa day dứt.

Trong tất cả những bức thư của Nguyễn Chí Thanh, không có bức thư nào viết dài. Câu viết ngắn gọn, đơn giản. Trong lá thư cuối cùng vào cuối năm 1965, ông viết, sau khi nhận được một lá thư hiếm hoi từ hậu phương:

“mừng quá, vì đã hơn 2 tháng nay chưa nhận được thư mới, và anh đã gởi ra tất cả là 3 lá thơ từ 5 đến tháng 7. Có một lá nữa anh do cầm đi chậm có lẽ còn ít lâu nữa mới đến… Nghe cả 4 con đều mạnh khỏe và học khá ba mừng. Ba mong các con khỏe hơn, học khá hơn, lao động khá hơn và nhất là trau dồi đạo đức cho tốt vì nó là cái gốc của con người… Nghe bà khỏe, mừng lắm, còn cả Cúc khỏe nữa, anh mừng lắm…”.

Một đoạn thư ngắn mà nhắc đi nhắc lại đến bốn chữ “mừng”. Mừng vì nhận được thư, mừng vì con mạnh khỏe và học khá, mừng vì mẹ khỏe và mừng vì vợ khỏe nữa. Đọc thư mà như hình dung ra một nụ cười hạnh phúc nở trên môi người đàn ông xa nhà, trong một lán trại tiền phương, ngày mỗi ngày giữa chiến trường luôn ngóng về hậu phương. Đây là một trong những bức thư dài nhất, cũng chỉ 327 từ. Ngắn và giản dị, nhưng nội dung thì bề bộn. Mỗi việc, mỗi người chỉ có thể dành ra một câu ngắn. Mỗi năm chỉ có vài thư như vậy, từ tiền tuyến chuyển về hậu phương, như với bao người lính khác trong giai đoạn ấy.

TRÍCH ĐOẠN/ CÂU QUOTE HAY

“Những lá thư này là một di sản Ba Thanh để lại, dành riêng cho con cháu, để họ truyền lại cho mãi mãi những lứa cháu con sau này… như những giọt sữa nuôi dưỡng trong cả cuộc đời, như những dòng máu tiếp tục chảy trong huyết quản”

(Trích Lời mở đầu)

“Không được thơ Cúc, anh phần thì trông mong, phần thì áy náy, không biết mình ăn ở với vợ con thế nào mà đến khi xa nhau phải thế. Em cũng biết tuy nhớ nhau nhiều ngày hay sinh ra nghĩ thế này thế khác, tâm lý ấy cũng có gì là lạ.”

(Trích thư Đại tướng Nguyễn Chí Thanh gửi vợ Nguyễn Thị Cúc, ngày 5-7-1950)

“Ba dặn các con đây này: Phải gắng học cho giỏi, tính nết cho tốt, làm việc cho khá. Ba chúc các con ngoan để sau này thành người có đạo đức.”

(Trích thư Đại tướng Nguyễn Chí Thanh gửi gia đình, tháng 11-1964)

“… Đại tướng Nguyễn Chí Thanh vẫn luôn hiện hữu trong cuộc đời chúng ta. Trong các văn kiện, tài liệu của Đảng và Nhà nước. Trong những bộ sách. Trong những cuốn phim. Qua các kỷ vật trong viện bảo tàng. Qua rất nhiều bài viết trên báo chí. Qua truyền hình và đài phát thanh. Với những bức tượng ở quảng trường, trong các khu lưu niệm. Với những miếu thờ giản dị nơi thôn dã...”

(Trích Tòng Bạt)

“Chúng ta đã đọc những bài báo của Đại tướng với bút danh “Trường Sơn” - những bài viết làm nức lòng dân tộc trong những năm đánh Mỹ. Chúng ta quen với một giọng văn đanh thép, sắc sảo, hào hùng, một tư duy sáng suốt đầy sức thuyết phục, một thái độ tận tụy, kiên trung quyết tâm chiến đấu và sẵn sàng hy sinh. Chúng ta cũng biết đến những bài nói sảng khoái, chân tình khi vị tướng nông dân lội bùn trên những cánh đồng hợp tác, điểm xuyết những câu hò man mác những triền sông. Chúng ta cũng đã đọc những câu chuyện phảng phất màu sắc huyền thoại nhưng lại rất thực, kể về một cán bộ lãnh đạo cao cấp cõng cấp dưới qua suối, hay một chỉ huy quân đội “bênh vực” một làn điệu quan họ. Bây giờ, đọc lại những bức thư viết từ khoảng xa là 69, gần là 49 năm trước, ta gặp lại vẫn Nguyễn Chí Thanh ấy, nhưng trong nỗi chờ mong thư vợ, mong đến mức tỷ mẩn đếm từng lá thư, băn khoăn đến mức so sánh số thư gửi đi với số thư nhận được, rồi nghĩ ra đủ thứ lý do để mà lo lắng, băn khoăn, nào là ốm đau, nào là giận hờn, nào là bom lửa… Ta thấy vị Đại tướng ngày nào sao mà gần gũi, sao mà thân thương, trong những khía cạnh hết sức đời thường. Giống như tôi, giống như bạn. Những lá thư trở nên tư liệu lịch sử đầy tính nhân văn.”

…

“Đọc mỗi lá thư như dò tìm trở lại từng bước chân trên cả con đường của một con người, một gia đình, những khắc khoải cách xa, những lo âu trĩu nặng, những dặn dò ân cần, những niềm vui, những khao khát trong lòng người chồng, người cha đang gánh vác biết bao nhiệm vụ nặng nề.”

(Trích Lời mở đầu)