Tầm nhìn hay ảo vọng

THÔNG TIN XUẤT BẢN

NỘI DUNG CHÍNH

“Tầm nhìn hay ảo vọng – Ả Rập Xê Út trước ngã rẽ lịch sử” – cuốn sách giúp bạn trả lời cho câu hỏi tại sao Ả Rập Xê Út vẫn tồn tại cho đến ngày nay và nó có còn giữ vai trò quan trọng trong một thế giới đang tràn ngập dầu đá phiến hay không? Sách được viết bởi David Rundell - một trong những chuyên gia hàng đầu của Mỹ về Ả Rập Xê Út.

Có thể bạn chưa biết, có một điều phi thường đang diễn ra ở Ả Rập Xê Út, một xã hội truyền thống, mang đậm tính bộ lạc và từng được biết đến với sự thiếu khoan dung, đó là họ đang nhanh chóng thực hiện những cải cách quan trọng về kinh tế và xã hội. Đội ngũ tư vấn quốc tế của họ đang viết lại bản hợp đồng xã hội, trong khi Vua Salman đang mạnh tay chống tham nhũng. Con trai ông, Thái tử Mohammad bin Salman, dù còn thiếu kinh nghiệm nhưng đầy năng động, đang thúc đẩy một phiên bản Hồi giáo khoan dung hơn. Tuy nhiên, liệu tất cả những thay đổi này có thật sự mở ra một tầm nhìn mới cho Ả Rập Xê Út, hay chỉ là một ảo vọng dễ tan biến, dẫn đến một cuộc cách mạng kiểu Iran?

Để trả lời cho những câu hỏi trên, cuốn sách “Tầm nhìn hay ảo vọng’ được chia thành năm phần, mỗi phần thảo luận về một trụ cột của sự ổn định tại Ả Rập Xê Út đó là: 

Phần 1: “Kiến tạo quốc gia mới” 

Phần 2: “Quản lý sự kế vị”

Phần 3: “Cân bằng lợi ích các bên liên quan”

Phần 4: “Xây dựng chính phủ có năng lực”

Phần 5: “Đối mặt với những thách thức mới”.

Qua 5 phần của cuốn sách David Rundell đã lý giải được lý do vì sao quốc gia này duy trì được sự ổn định trong một thời gian dài, tại sao sự ổn định đó đang dần lung lay, và điều gì có thể xảy ra trong tương lai. Những tư liệu được tác giả sử dụng trong cuốn sách đểu dựa trên những mối quan hệ sâu sắc và sự hiểu biết tường tận của ông về Ả Rập Xê Út, nơi ông đã sống và làm việc suốt 16 năm với vai trò một nhà ngoại giao.

Để tăng thêm phần sinh động hơn cho những lý giải của mình, David Rundell đã khéo léo thêm những hình ảnh sau vào trong cuốn sách: Sự thống nhất của Ả Rập Xê Út, 1902–1934 (tr. 65); Lực lượng al Saud hành quân năm 1911 (tr. 83); Cuộc gặp gỡ năm 1945 giữa Quốc vương Abdulaziz và Tổng thống Franklin Roosevelt (tr. 141); Các bộ lạc chính ở Ả Rập Xê Út (tr. 165); cây phả hệ (Các Iman, Amir và Vua của gia tộc Al Saud; Các con trai của Vua Salman) (tr. 243, 244); tuyến đường sắt hejaz của đế quốc ottoman chạy từ damascus đến Medina; Loài linh dương sừng thẳng Ả Rập (tr. 378); Các khu vực chịu ảnh hưởng đáng kể của Iran. (tr. 403)

Cuốn sách như là một cuốn cẩm nang để giúp giải mã một trong những quốc gia quyền lực nhất nhưng ít được hiểu rõ nhất ở Trung Đông. Đây là tài liệu quan trọng dành cho bất kỳ ai quan tâm đến động lực quyền lực và chính trị của thế giới Ả Rập, nên sẽ phù hợp với tất cả các bạn độc giả phổ thông quan tâm đến các vấn đề thời sự và chính trị Trung Đông, đặc biệt là tương lai của Ả Rập Xê Út và Thái tử Mohammad Bin Salman.

Ý nghĩa của bìa sách: Bìa sách sử dụng hình ảnh đoàn lạc đà trên nền cồn cát vàng, tượng trưng cho sự kết nối với truyền thống. Phía xa là thành phố hiện đại, nổi bật với những tòa nhà chọc trời như Kingdom Tower, thể hiện tầm nhìn tương lai của Ả Rập Xê Út.

Sách thuộc Tủ sách Châu Lục của Omega Plus.

THÔNG TIN TÁC GIẢ

David Rundell

Với 30 năm phục vụ trong ngành ngoại giao Mỹ, David Rundell đã làm việc tại nhiều nơi như Washington, Bahrain, Ả Rập Xê Út, Syria, Tunisia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Cũng đã dành 16 năm làm việc tại Ả Rập Xê Út, ông công tác tại Đại sứ quán Riyadh cũng như các Lãnh sự quán ở Jeddah và Dhahran, trong nhiều vai trò, từ Trưởng/Phó Phái đoàn đến Cố vấn Chính trị, Kinh tế và Thương mại. David Rundell được công nhận là một trong những chuyên gia hàng đầu của Mỹ về Ả Rập Xê Út, đồng thời nhận nhiều giải thưởng cho các báo cáo phân tích liên quan. Ông hiện đang sống tại Dubai và thường xuyên đến Ả Rập Xê Út.

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA 

"Sâu sắc và đầy tính khai sáng."

- Henry Kissinger, cựu Ngoại trưởng và Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ

"Một tác phẩm phong phú, được nghiên cứu xuất sắc, kể lại lịch sử cân bằng của Vương quốc Ả Rập Xê Út hiện đại."

- Tướng David Petraeus, cựu Tư lệnh Bộ Chỉ huy Trung tâm Hoa Kỳ và Giám đốc CIA

"Xứng đáng trở thành cuốn sách toàn diện nhất về Vương quốc này."

- Đại sứ Chas Freeman, cựu Đại sứ Hoa Kỳ tại Ả Rập Xê Út và Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng

TRÍCH ĐOẠN/ CÂU QUOTE HAY

Ả Rập Xê Út đang trải qua một giai đoạn thay đổi đầy ấn tượng, nhiều thách thức và không ít bất ổn. Tầm nhìn 2030, bản kế hoạch chiến lược của Thái tử Mohammed bin Salman cho tương lai của đất nước, là chương trình cải cách kinh tế và xã hội sâu rộng nhất trong vòng nửa thế kỷ qua. Một cảm giác cấp bách và lạc quan mới đã thay thế nhịp độ thay đổi chậm rãi vốn là đặc trưng lâu đời của vương quốc này. Tầm nhìn 2030 sẽ tác động ra sao đến sự cân bằng bền vững giữa truyền thống và đổi mới – yếu tố đã giúp Ả Rập Xê Út duy trì ổn định – là chủ đề chính của cuốn sách này. Liệu những cải cách này sẽ trở thành một tầm nhìn thành công hay chỉ là một ảo vọng? Đây là câu hỏi lớn mà tôi muốn giải đáp. (tr. 14)

Câu hỏi đầu tiên cần đặt ra về Ả Rập Xê Út không phải là khi nào chính phủ nước này sẽ sụp đổ, mà là tại sao nó vẫn tồn tại cho đến ngày nay? Chỉ khi hiểu được lý do khiến một chế độ quân chủ tuyệt đối có thể duy trì tới thế kỷ 21, chúng ta mới có thể đánh giá một cách hợp lý về khả năng tồn tại của nó trong tương lai. Câu hỏi thứ hai là, Ả Rập Xê Út có còn giữ vai trò quan trọng trong một thế giới đang tràn ngập dầu đá phiến hay không? Và nếu có, phương Tây nên làm gì để khuyến khích những thay đổi tích cực mà không làm suy yếu sự ổn định của vương quốc này? Để trả lời hai câu hỏi này, cuốn sách Tầm nhìn hay ảo vọng được chia thành năm phần, mỗi phần thảo luận về một trụ cột của sự ổn định tại Ả Rập Xê Út: “Kiến tạo quốc gia mới”, “Quản lý sự kế vị”, “Cân bằng lợi ích các bên liên quan”, “Xây dựng chính phủ có năng lực” và “Đối mặt với những thách thức mới”. (tr. 15)

Điều có giá trị nhất mà Abdulaziz mang lại cho thần dân mới của mình là an ninh trật tự – và điều này vẫn đúng cho đến ngày nay dưới chính quyền của con trai ông. Đối với những vùng đất trước đây thường xuyên xảy ra bạo lực tự phát, Nhà Al Saud đã thiết lập luật pháp và duy trì trật tự. (tr. 66)

Vua Abdulaziz cai trị trong 51 năm và chứng kiến vương quốc của mình biến chuyển từ một lãnh thổ xa xôi, hẻo lánh trong sa mạc trở thành một thành viên sáng lập Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, ông không xây dựng các thể chế cai trị bền vững, mà chỉ dựa vào chính mình. Quyền lực của ông mang tính cá nhân, hoàn toàn dựa vào các mối quan hệ với các nhà lãnh đạo bộ lạc, tôn giáo và thương nhân. Mặc dù đã chọn được người kế vị trực tiếp, ông cũng để lại một gia tộc đầy những mâu thuẫn và cạnh tranh nội bộ. (tr.86)

Vua Abdullah qua đời vì bệnh viêm phổi vào rạng sáng ngày 23 tháng 1 năm 2015. Xét theo tiêu chuẩn bảo thủ của Ả Rập Xê Út, ông được coi là một nhà cải cách, để lại một kho bạc quốc gia dồi dào và di sản vững chắc về phát triển kinh tế, đổi mới xã hội, cùng đảm bảo an ninh. Ông đã tăng gấp đôi số trường đại học trong vương quốc, gửi hàng nghìn sinh viên ra nước ngoài học tập và thành lập trường đại học mang tên mình với hy vọng biến nó thành một cơ sở nghiên cứu đẳng cấp thế giới. Dưới thời ông, Ả Rập Xê Út, với tổng sản phẩm quốc nội gấp đôi Ai Cập và dự trữ ngoại hối chỉ xếp sau Trung Quốc và Nhật Bản, đã trở thành cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới Ả Rập và gia nhập G20 – diễn đàn quốc tế quy tụ các nền kinh tế lớn nhất thế giới. Dù vậy, đất nước này vẫn khác biệt về văn hóa so với phần còn lại của thế giới và vẫn phụ thuộc kinh tế vào một mặt hàng duy nhất, vốn có giá trị biến động khó lường. (tr. 120)

Ả Rập Xê Út là một quốc gia rộng lớn, không có địa lý thống nhất cũng như dân số đồng nhất. Vua Abdulaziz đã tạo dựng cấu trúc chính trị của đất nước từ khoảng hai chục bộ lạc và vài trăm gia đình thành thị danh giá. Khi hợp nhất các khu vực địa lý của Ả Rập – bao gồm Nejd, Hejaz, Asir, Al Hasa và Al Jawf – ông cũng thống nhất các bộ lạc với những khác biệt về lịch sử, phong tục, và truyền thống lãnh đạo kế thừa. Từ thời tiền Hồi giáo cho đến tận thế kỷ 20, các bộ lạc này là những đơn vị xã hội cơ bản của Bán đảo Ả Rập. Trước khi gia tộc Al Saud lên nắm quyền, các bộ lạc thường xuyên giao tranh vì nguồn nước và đồng cỏ. Ngay cả ngày nay, một thành viên của bộ lạc Shammar vẫn có những khác biệt đáng kể so với người thuộc bộ lạc Shahrani, và các xung đột giữa các bộ lạc vẫn có thể dẫn đến thương vong – như đã xảy ra tại cuộc thi sắc đẹp lạc đà năm 2018, một lễ hội kéo dài suốt một tháng ở ngoại ô Riyadh, thu hút hàng nghìn con lạc đà tham gia. (tr. 146)

Dầu mỏ vừa là phúc lành vừa là lời nguyền đối với người dân Ả Rập Xê Út. Nó đã tài trợ cho sự phát triển kinh tế mạnh mẽ, góp phần củng cố sự ổn định chính trị của vương quốc, nhưng đồng thời cũng làm trầm trọng thêm nhiều vấn đề cấp bách nhất của đất nước. Ả Rập Xê Út vẫn quá phụ thuộc vào dầu mỏ để duy trì hoạt động kinh tế hiện tại, tài trợ cho các khoản đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng trong tương lai. Trong khi đó, giá dầu và doanh thu của chính phủ vẫn nổi tiếng là không ổn định và khó dự đoán. Từ năm 2007 đến năm 2011, giá dầu đã tăng gấp đôi, giảm một nửa và lại tăng gấp đôi chỉ trong bốn năm, làm phức tạp mọi kế hoạch kinh tế hợp lý. Hơn nữa, ngành công nghiệp dầu mỏ tiêu tốn nhiều vốn nhưng tạo ra rất ít việc làm cho người dân Ả Rập Xê Út, đồng thời làm ảnh hưởng đến thị trường lao động ngoài dầu mỏ. (tr. 361)