Mô tả

BỘ SÁCH LỊCH SỬ NGÔN NGỮ
Đi Tìm Điểm Khởi Đầu Và Hành Trình Tiến Hóa Của Ngôn Ngữ

“Ngôn ngữ” – một phát minh vĩ đại của loài người 

Ngôn ngữ mà chúng ta đang sử dụng không đơn thuần là sản phẩm của hơn một triệu năm tiến hóa mà còn là thứ vũ khí giúp loài người trở thành “kẻ săn mồi” bậc nhất thống trị hành tinh. Trở thành ưu thế vượt trội của con người so với những loài khác.

Vậy chúng ta đã sở hữu năng lực này như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bộ sách “LỊCH SỬ NGÔN NGỮ” dưới đây.

1. LƯỢC SỬ NGÔN NGỮ – Chuyện kể về phát minh vĩ đại nhất của loài người

Tác giả của Lược sử Ngôn ngữ – Daniel L. Everett đã đi tìm đáp án cho câu hỏi về nguồn gốc của ngôn ngữ thông qua nghiên cứu về lịch sử tiến hóa của ngôn ngữ, từ những nỗ lực biểu ý bằng lời nói sớm nhất của con người cho đến gần 7.000 ngôn ngữ hiện diện trên Trái Đất ngày nay. Everett đã lần theo bước chân của hàng chục nghìn thế hệ loài người, lần lượt bóc tách nhiều lý thuyết tồn tại từ lâu trong các lĩnh vực như sinh học, ngôn ngữ học nhằm chứng minh rằng ngôn ngữ không phải bản năng bẩm sinh của giống loài chúng ta – một khám phá khiến thế giới ngôn ngữ học đương đại đảo lộn. 

Đan xen giữa nhiều thông tin khoa học là những giai thoại mà tác giả thu thập được trong gần 40 năm nghiên cứu thực địa tại khu vực rừng Amazon với nhiều bộ lạc bản địa. Chính những trải nghiệm đó góp phần tăng sức thuyết phục cho lập luận của Everett.

Có thể nói, Lược sử Ngôn ngữ là nguồn thông tin cho chúng ta lời giải về điều ta biết, điều ta muốn biết và cả điều ta có thể sẽ chẳng bao giờ biết về hành trình từ giao tiếp đơn thuần đến ngôn ngữ.

* Các trích đoạn nổi bật:

“Dù cách nói chuyện và ngôn ngữ của Homo erectus có thể khác biệt rất lớn với cách nói chuyện và ngôn ngữ con người hiện đại, bản thân ngôn ngữ đó đã là một thứ ngôn ngữ toàn diện. Họ có ngôn ngữ từ khi họ sở hữu những biểu tượng, mà trật tự sắp xếp cũng như ý nghĩa của chúng phần nào được quyết định bởi chính các biểu tượng đó kết hợp với ngữ cảnh”

“Giao tiếp là nỗ lực của toàn bộ thực thể, cho nên những cử chỉ, ngữ điệu, hai lá phổi, miệng, lưỡi, đôi bàn tay, chuyển động cơ thể và thậm chí cả lông mày đều được sắp đặt phục vụ việc sử dụng ngôn ngữ, như trong phần lớn hoạt động giao tiếp ở động vật khác. Những thành tố khác nhau của nỗ lực giao tiếp bằng ngôn ngữ chia biểu tượng ra thành những phần nhỏ hơn, và những phần nhỏ này lại được sử dụng để tạo nên những đơn vị lớn hơn. Âm tố, từ ngữ, câu cú, sự thêm thắt ngữ pháp và tông giọng đều đến từ sự ra đời của những biểu tượng đầu tiên, và phát minh này được cải tiến, lan truyền qua thời gian nhờ sự tham gia của toàn xã hội, giống như mọi phát minh khác”

“Ngôn ngữ mang tính toàn thể và đa thức. Bất kể ngữ pháp của nó như thế nào, ngôn ngữ cũng vẫn tham gia vào toàn bộ các khía cạnh đời sống của một con người – trí tuệ, cảm xúc, đôi tay, cái miệng, cái lưỡi, bộ não. Ngôn ngữ đòi hỏi được tiếp cận với những thông tin văn hóa, những tri thức ngầm ẩn, vì tất cả các hoạt động mà chúng ta thực hiện như tạo ra các âm thanh, cử chỉ, độ cao, biểu cảm khuôn mặt, chuyển động cơ thể và các tư thế đều là những khía cạnh khác nhau liên quan đến ngôn ngữ”

“Không thể tồn tại ngôn ngữ mà không có cử chỉ. Phần lớn cử chỉ được sử dụng một cách vô thức và để làm được điều đó, người ta phải vận dụng các tri thức ngầm ẩn. Cử chỉ được định hình nhờ nhu cầu của ngôn ngữ mà chúng góp phần mở rộng, và nhờ nền văn hóa mà từ đó chúng được sinh ra.”

* Tác giả của cuốn Lược sử ngôn ngữ là ai?

Daniel Leonard Everett (1951) là một nhà nhân loại học, ngôn ngữ học người Mỹ, đồng thời là tác giả của rất nhiều bài viết và cuốn sách nổi tiếng.

Everett đã dành hơn 30 năm sinh sống và làm việc trong rừng rậm Amazon thuộc Brazil cùng hơn mười nhóm bộ lạc khác nhau. Ông được biết đến nhiều nhất qua công trình nghiên cứu về người Pirahã, một tộc người sống tại lưu vực sông Amazon, và ngôn ngữ của họ.

Everett hiện là Giáo sư Khoa học Nhận thức được ủy thác tại Đại học Bentley, Massachusetts.

Tác phẩm tiêu biểu:

• Don’t Sleep, There Are Snakes: Life and Language in the Amazonian Jungle (2008)

• Language: The Cultural Tool (2012)

• Dark Matter of the Mind: The Culturally Articulated Unconscious (2016)

• How Language Began: The Story of Humanity’s Greatest Invention (2017)

* Đánh giá nhận xét của chuyên gia về cuốn Lược sử Ngôn ngữ:

“Daniel Everett vận dụng hài hòa phương pháp lấy tin học thuật bí mật xen kẽ những giai thoại dễ tiếp cận để phỏng đoán cách thức con người phát triển ngôn ngữ viết và nói, truy tìm lý do mà nó trở nên quan trọng đối với sự tồn tại và thống trị của loài người. Như trong các cuốn sách trước của mình, Everett tấn công mạnh mẽ lý thuyết vốn được chấp nhận từ lâu của Noam Chomsky rằng con người khi sinh ra đã có bản năng ngôn ngữ, bao gồm cả các quy tắc cấu trúc bẩm sinh…”

— Kirkus Reviews

“Nói về nguồn gốc sinh học và văn hóa của loài người, chẳng có mấy cuốn sách có thể xếp vào hàng kinh điển. Tôi tin rằng Lược sử Ngôn ngữ của Daniel Everett sẽ là một trong số đó.”

— Edward O. Wilson, Giáo sư danh dự chuyên nghiên cứu tại Đại học Harvard

“[Một] bản thảo đầy tham vọng… Giọng điệu dễ mến và đặc biệt là những giai thoại hấp dẫn của Everett từ các nghiên cứu thực địa trong rừng mưa vùng Amazon sẽ giúp ích cho những người mới vào nghề. ”

— New York Times Book Review

“Lược sử Ngôn ngữ đã giải thích rõ ràng các vấn đề phức tạp cho độc giả nói chung và đóng góp những thông tin độc đáo cho giới học thuật nói riêng chỉ bằng một dung lượng vừa phải… Những lập luận được viện dẫn và những hiểu biết được cung cấp đều vô cùng ấn tượng… Những người quan tâm đến ngôn ngữ sẽ thấy cuốn sách này hữu ích.”

— Oliver Kamm, Times

2. CUỘC PHIÊU LƯU CỦA NGÔN NGỮ ANH – Tiểu sử Anh ngữ từ năm 500 đến năm 2000

Từ khởi đầu là một phương ngữ được khoảng 150.000 người sử dụng, ngôn ngữ Anh đã xoay xở trở thành một ngôn ngữ quốc tế có đến 1,5 tỉ người dùng ngày nay. Hành trình ấy đã diễn ra như thế nào? Những yếu tố tham gia vào đó là gì? 

Với Cuộc phiêu lưu của ngôn ngữ Anh, Melvyn Bragg sẽ giúp người đọc giải đáp các câu hỏi xoay quanh lịch sử phát triển của ngôn ngữ này cũng như lý giải việc nó đã chinh phục cả thế giới ra sao.

“Cuốn sách này chu du qua thời gian và không gian từ Friesland thế kỷ V cho đến Singapore thế kỷ XXI, từ Wessex của Vua Alfred đến Miền Tây Hoang Dã của Buffalo Bill, từ những đồng bằng Ấn Độ tới các tu viện trên Đảo Thánh, từ Cung điện Westminster đến ngôn ngữ Gullah của tộc người da đen ở miền Nam xa xôi nước Mỹ. Dọc hành trình, từ nền móng xây đắp bằng tiếng Latin, tiếng Hy Lạp, tiếng Do Thái và tiếng Phạn, ngôn ngữ Anh còn được bồi đắp bởi tiếng Pháp, tiếng Ý, tiếng Ả Rập, tiếng Hán và hàng chục ngôn ngữ khác. Ngoài vốn từ vựng cơ bản của những kẻ xâm lược đầu tiên, hàng tháp ngôn từ và tư tưởng mới đã gia nhập ngôn ngữ Anh. Nó đã giải phóng cảm xúc và tư tưởng trên toàn hành tinh. Nó tiếp tục tái phát minh các biến thể tiếng Anh mới ở bất cứ nơi nào nó có mặt và chưa hề tỏ dấu hiệu giảm tốc.” (Trích Giới thiệu)

* Các trích đoạn nổi bật:

“Chỉ có chữ viết mới khiến ngôn ngữ được trường tồn. Chữ viết truyền lại cho thế hệ mai sau những điều cốt lõi mà họ cần. Nó có thể vượt qua mọi ranh giới. Chữ viết đem lại cho ngôn ngữ sự chính xác, nhào nặn ý tưởng thành những dáng hình ổn định, tránh xảy ra mất mát. Một khi ngôn từ được thể hiện trên trang viết, chúng sẽ mãi nằm lại đó để được thách thức và tô điểm bởi những kẻ sau này sẽ lướt qua chúng. Chữ viết ra đời với vai trò cánh tay thứ hai, nhưng đối với nhiều người nó đã nhanh chóng giành tầm quan trọng hàng đầu, là người bảo hộ, là chủ quản, là linh hồn của ngôn ngữ.”

“Những thế hệ sau khi nhìn lại dễ dàng cho rằng tiếng Anh “đương nhiên” sẽ tồn tại. Nhưng sự xét lại chính là liều thuốc độc của lịch sử. Nó bóp méo, xuyên tạc và không tôn trọng dòng chảy của cuộc sống – luôn hướng về phía trước, hầu như rất mơ hồ, đầy biến động, may rủi, không có một khuôn mẫu hay thước đo nào và thường ở trạng thái phiêu bạt”

“Một phương diện khác của tiếng Anh, vốn là đặc điểm lặp đi lặp lại trong lịch sử của nó, chính là cách mà một từ có thể được tái sử dụng từ thời đại này sang thời đại khác. Bởi vậy nên một từ “chip” có thể nghĩa là “mùn cưa”, có thể là “vi mạch điện tử”, là một kỹ thuật đánh golf hay món khoai tây chiên có trong phân nửa thực đơn của dân Anh.”

“Tiếng Anh là ngôn ngữ của phản kháng, nó nổi dậy để bảo vệ quyền lợi của mình, để được lắng nghe và được người đứng đầu quốc gia công nhận. Và người đứng đầu quốc gia đã sử dụng nó vào năm 1381, để đập tan cuộc nổi dậy của hàng nghìn người nói tiếng Anh.”

“Đó chính là vẻ đẹp của chúng, đó là sự trả thù ngọt ngào mà tiếng Anh dành cho tiếng Pháp: không chỉ Anh hóa tiếng Pháp, tiếng Anh còn lợi dụng sự xâm nhập ấy để trở nên mạnh mẽ hơn; vơ vét từ những kẻ vơ vét, tước đoạt từ những kẻ tước đoạt, loại bỏ điểm yếu và tạo ra điểm mạnh.”

* Tác giả của cuốn Cuộc Phiêu Lưu Của Ngôn Ngữ Anh là ai?

Melvyn Bragg (1939), Nam tước Bragg, Huân chương danh dự (Anh), Thành viên danh dự Hội Hoàng gia Anh, Thành viên Hội Văn học Hoàng gia, Viện sĩ Viện Hàn lâm Anh.

Sự nghiệp của Bragg chủ yếu là trong lĩnh vực phát thanh và truyền hình với rất nhiều chương trình gắn liền với tên tuổi của ông như The South Bank Show (1978–2010), và loạt phim tài liệu In Our Time (1998–nay).

Bên cạnh đó, Bragg sở hữu một gia tài đồ sộ những tác phẩm hư cấu, phi hư cấu cùng kịch bản phim truyền hình và điện ảnh.

Một số tác phẩm nổi bật:

• Without a City Wall (1968)
• On Giants’ Shoulders (1998)
• The Soldier’s Return (2000)
• The Adventure of English (2003)
• William Tyndale: A Very Brief History (2017)

* Đánh giá nhận xét của chuyên gia về cuốn Cuộc phiêu lưu của ngôn ngữ Anh:

“Một hành trình thấu suốt và cực kỳ thú vị trên con đường ký ức về ngôn ngữ.”

— Bloomsbury Reviews

“Câu chuyện lịch sử về ngôn ngữ Anh của Melvyn Bragg đầy mới mẻ và đậm chất phiêu lưu, đúng như cái tên của nó vậy. Độc giả dường như cảm nhận rõ ngọn lửa trí tuệ bừng cháy qua từng trang sách.”

— Andrew Roberts, Spectator

“Súc tích và uyên bác… Melvyn Bragg đi băng băng trên con đường lớn với những sải bước mạnh mẽ, tự tin nhằm đào sâu tìm hiểu nguồn gốc và quá trình phát triển của ngôn ngữ Anh. Tác phẩm mang đến cho người đọc một cái nhìn toàn cảnh ấn tượng và đầy hiểu biết.”

— Robert Winder, New Statesman

 AI PHÙ HỢP VỚI BỘ SÁCH LỊCH SỬ NGÔN NGỮ

• Sinh viên, nhà nghiên cứu, những độc giả có hứng thú với lĩnh vực triết học, ngôn ngữ học, tò mò về nguồn gốc của ngôn ngữ, muốn biết làm thế nào mà con người có thể phát âm như hiện nay v.v..
• Những ai yêu thích khoa học thường thức, tò mò muốn biết được câu trả lời cho những câu hỏi quan trọng, căn bản và lâu đời về con người, về việc tiến hóa và trở thành con người.
• Người muốn tìm hiểu về sự xuất hiện, biến đổi và phát triển của ngôn ngữ Anh trong suốt hơn 1.500 năm qua.