“Quá trình phát triển và sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm” - Quyết định “thay ngựa giữa dòng”
Bích Ngọc
Thứ Ba,
14/10/2025
11 phút đọc
Nội dung bài viết
Dạo gần đây, tình hình chính trị thế giới và trong khu vực có rất nhiều biến động, các cuộc biểu tình, đảo chính, diễn biến hòa bình liên tục diễn ra, và khi đó trên các trang mạng có nhắc lại một đoạn trích phỏng vấn Thượng Tướng Nguyễn Chí Vịnh trở nên “hot” khi bác kể về kế hoạch phản đảo chính “bravo 1” và “Bravo 2”, một trong những lá bài mạo hiểm khi một chế độ đang bị lung lay dữ dội từ các đối thủ chính trị, các lực lượng nổi loạn..
Kế hoạch này được một tay Ngô Đình Nhu (anh trai và cũng là cố vấn thân cận của Ngô Đình Diệm) chuẩn bị với mục đích làm lòi đuôi ra những phần tử phản nghịch, và bạn sẽ biết một góc nhìn về sự kiện đó thông qua một cuốn sách mới do nhà sách Omega Plus Books kết hợp với NXB Sự Thật phát hành, để trả lời cho câu hỏi “Quá trình phát triển và sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm” diễn ra như thế nào, và tại sao mọi thứ lại đổi chiều chóng vánh đến như vậy đối với một chính quyền – vốn là tay sai thân cận của Mỹ.
Trước hết, Diệm là một nhân vật khá có tiếng tăm ở Miền Nam lúc bấy giờ, trong cuốn sách “ Chính phủ Trần Trọng Kim” của cùng nhà xuất bản - có một đoạn trích nhắc đến Diệm như một nhân vật sáng giá cho việc “thiết lập” một bộ máy lúc bấy giờ, nhưng bản thân đế quốc Nhật lại không hào hứng, bởi Diệm là một tay “khó bảo”, một kẻ dân tộc cực đoan, nhưng khi Mỹ tìm một nhân vật đại diện thì Ngô Đình Diệm lại là phương án tốt nhất mà chúng có, ít nhất là ở thời điểm hiện tại.
Và sự thật đã chứng minh cho những đánh giá của Nhật là đúng, trong xuyên suốt bức tranh mà nhà báo David Halberstam mang lại cho chúng ta, đã lột trần được tình hình và thực trạng những sự kiện xung quanh chính quyền Ngô Đình Diệm từ năm 1962 đến năm 1963 ( đến lúc bị xóa sổ), sự khó chịu ra mặt của Hội Đồng Quản Trị ( là Mỹ) với giám đốc điều hành ( là Diệm)
Đầu tiên, thay vì một nhà nước hứa hẹn văn minh, công bằng mà Mỹ dày công nhào nặn, từng bước bị Diệm thay thế bằng một dạng như chuyên chế “gia đình trị” theo phong kiến khi xưa, khi tất cả các thành viên gia đình đều nắm giữ vị trí nòng cốt, từ tôn giáo ( Ng.Đình Thục) cơ cấu trung ương ( Diệm, Nhu, và cả bà Xuân), đến kiểm soát vùng miền ( Ng.Đình Cẩn) hay ngoại giao ( Ng.Đình Luyện), tập đoàn gia đình này đã từng bước muốn giảm bớt ảnh hưởng của Mỹ đến chiến trường Miền Nam, chính sự liên kết và khó bảo này đã dẫn đến sự phân hóa trong quân đội, sự chồng chéo trong liên hiệp tác chiến giữa Mỹ và Diệm, đây chính là điểm then chốt khiến Mỹ quyết định “thay ngựa giữa dòng”
(Một điểm yếu trong cuốn sách này đó là tính tổng hợp, tất nhiên dưới góc độ là một nhà báo, để tìm kiếm những thông tin này trong vòng kiểm tỏa của chính quyền Diệm cũng phản ánh sự dày công của Halberstam, thế nhưng chưa cung cấp cái nhìn tổng quát hơn về cục diện lúc bấy giờ, ví dụ như ảnh hưởng của Đoàn mật vụ Ngô Đình Cẩn, chính nhân vật này mới là người châm ngòi cho sự xung đột giữa chính quyền Diệm và giáo hội Phật giáo ở Huế, mà khung cảnh chỉ bó hẹp trong tầm hoạt động của tác giả)
Tiếp theo là sự nâng đỡ, kiềng nể của Diệm đối với các thành viên trong gia đình, từ những thành viên trong Đảng Cần Lao Nhân Vị đến sự ghê gớm, miệt thị của bà Xuân khi đại diện trả lời phóng viên, từng bước đã khiến sự nổi giận, bất phục trong các nhân vật cấp dưới, khi mà bất kể có tài năng đến đâu, khi họ không có quan hệ với Đại gia đình họ Ngô, hoặc thành viên trong Cần Lao, con đường công danh mãi lẹt đẹt, từ đó sinh ra hàng loạt các tệ nạn, hối lộ, quan liêu, sách nhiễu, những báo cáo “khống” vời mục đích làm hài lòng “bộ sậu” chính quyền, cùng với đó đó là cách chúng tìm cách phong tỏa bịt miệng báo chí quốc tế..
Suy cho cùng, một nhà nước được xây dựng trên nền móng của kẻ khác, một công trình khi nhìn qua thì tưởng nguy nga, nhưng thực chất bên trong là mục rỗng, và quan hệ tay sai này suy cho cùng cũng là quan hệ “Chủ - Tớ”, khi mà sự khó chịu trong nội bộ trước những hành động tác oai tác quái của gia đình Điệm, sự phân chia giai cấp giàu nghèo ngày càng rõ ràng trong xã hội, sự ưu ái đối với người Công Giáo, cũng như bài thị một tôn giáo đã từng phát triển hàng nghìn năm cùng dân tộc như Phật Giáo. thì đống củi khô đó chỉ cần một cái gật đầu bật đèn xanh của Mỹ, mọi chuyện sẽ đảo chiều..
Xuyên suốt trang sách, chúng ta sẽ nhìn thấy từng dấu hiệu rạn nứt, dần dần sẽ càng rõ ràng của chế độ Ngô Đình Diệm, nó lan tỏa từ nội bộ nhà nước (điều mà ngày từ đầu, cái cách mà thủ tướng Diệm phế truất quốc trưởng Bảo Đại cũng đã báo hiệu một nền chính trị chuyên quyền, bất khả trắc) đến sự nhũng nhiễu, lũng đoạt của quân đội Việt Nam Cộng Hòa, sự dung túng quá lộ liễu đối với Công Giáo, thậm chí còn bao che hoạt động các bộ phận không chính quy trong tổ chức, cùng với đó là sự lớn mạnh của đội quân Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa – tất cả chính là lời điếu văn cho một trong những chủ thể được dựng lên với mục đích xâm lược và thôn tính đất nước Việt Nam chúng ta.
Được viết lên bởi góc nhìn của người đứng bên ngoài chính quyền ( nhà báo Mỹ) nhưng ở bên trong (chế độ từ phía bên kia, quyển sách “Quá trình phát triển và sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm” là một tài liệu hiếm có, cung cấp cho chúng ta góc nhìn sâu sắc về bản chất cũng như thực trạng chính trị, xã hội miền nam, khi mà Mỹ thay chân Pháp xâm lược Việt Nam, đồng thời cũng là hồi chuông cảnh tỉnh sự lương tri trên xứ Cờ Hoa, khi mà chính ông phải buông lời tự sự : “Không một người Mỹ nào có thể trở về từ Việt Nam với cái đầu ngẩng cao và lương tâm trong sáng. Nếu có chút lương tâm, hẳn anh ta sẽ trở về nhà với một nỗi bất an sâu sắc, chưa kể đến những nỗi đau hay niềm thương cảm đối với đất nước này.
-Trường Thắng-
