Năng lượng: Lịch sử nhân loại từ than củi đến hạt nhân

Nếu như trữ lượng dầu mỏ ở Trung Đông so với biển Đông không 'bằng 1 cái tem dán vào mông con voi' (lời thầy Hoá mình), có lẽ nhiệt độ hai khu vực này sẽ không nóng như vậy. Năng lượng có lẽ là ngành có ảnh hưởng nhất đến đời sống của chúng ta. Bản tin quốc tế VTV bao giờ cũng bắt đầu bằng tin OPEC tăng/giảm giá dầu (nếu có), còn zalo các hội nhóm thì không hẹn mà cũng luôn gửi nhau thông báo tăng giá xăng, điện tăng.

Trong cuốn sách 𝑵𝒂̆𝒏𝒈 𝒍𝒖̛𝒐̛̣𝒏𝒈: 𝑳𝒊̣𝒄𝒉 𝒔𝒖̛̉ 𝒏𝒉𝒂̂𝒏 𝒍𝒐𝒂̣𝒊 𝒕𝒖̛̀ 𝒕𝒉𝒂𝒏 𝒄𝒖̉𝒊 𝒄𝒉𝒐 đ𝒆̂́𝒏 𝒉𝒂̣𝒕 𝒏𝒉𝒂̂𝒏, tác giả đã dắt tay dẫn người đọc qua một hành trình khám phá các nguồn năng lượng phục vụ đời sống con người, từ gỗ đến than, đến hơi nước, dầu , điện, và hạt nhân và năng lượng tái tạo. Ở mỗi chặng đường đó là những câu chuyện của những phát minh tiếp bước và song song nhau đã định hình nên thế giới chúng ta sống ngày hôm nay. Đó còn là câu chuyện những con người tài năng và cực kỳ may mắn đã ghi tên mình vào lịch sử (và các loại sách giáo khoa và thiết bị điện) như nhà Watt cũng như những con người tài năng không kém hoặc hơn mà thời vận đen đủi hoặc mất dấu hoặc phải chết trong nghèo khó.

Với mình thì mấy chương đầu khá chật vật vì những loại lực này áp suất kia trong các chương về động cơ hơi nước và điện, từ trường khơi gợi lại thời đi học phổ thông với ác mộng mang tên Vật lý, đến các chương sau về Hoá là môn chuyên của mình thì dễ đọc hơn dù các loại khí, than, dầu cũng khá phức tạp, chưa kể đến hạt nhân thì cũng đòi hỏi phải kiên nhẫn và ... google thêm. Nhưng một khi đã quen dần với các khái niêm kỹ thuật thì dần dần mình đã có thể tập trung vào các ý chính của tác giả.

Vì đã biết tiếng tác giả qua tác phẩm The Making of the Atomic Bomb đoạt giải Pulitzer cho sách phổ thông phi hư cấu (general non-fiction) nên mình khá ngạc nhiên khi biết tác giả không phải dân khoa học. Nhưng có lẽ vì là sử gia nên ngoài nội dung nghiên cứu kỹ lưỡng, cách diễn giải và kể chuyện của Richard Rhodes cực kỳ lôi cuốn. Độc giả không chỉ được đọc một cuốn sách về năng lương mà còn thấy được những vấn đề đang nóng hổi nhưng không hề mới như ô nhiễm môi trường, về tính chính trị của các bài toán/lời giải năng lượng từ xưa đến nay, và câu hỏi của thời hiện tại như điện hạt nhân hay không hạt nhân... Đây là một cuốn sách không chỉ giúp chúng ta khai mở kiến thức mà còn khiến ta chiêm nghiệm về lịch sử và suy tưởng về tương lai nhân loại, bao gồm cả chúng ta.

- Cam Thu Tran -