Ngày nay, nếu chúng ta đọc Hiến pháp Hoa Kỳ một cách hời hợt, nó có thể trông giống như một cuốn sách luật mỏng với 27 điều sửa đổi, trong đó có Tu chính án thứ 7 và Tu chính án thứ 27. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, các nhà lập quốc của Hoa Kỳ, trong đó có George Washington, Thomas Jefferson, James Madison, và Benjamin Franklin, cũng như nhiều luật sư và chính trị gia đã có những cuộc trao đổi, thảo luận nghiêm túc với đại diện các bang. Họ đã phải thỏa hiệp để viết nên bản hiến pháp mà những giá trị tư tưởng, đạo đức và nhân văn vẫn còn nguyên vẹn cho đến ngày nay. Trước khi mô hình chính phủ ngày nay tồn tại, đã có rất nhiều phương án được các đại biểu đề xuất.

Tác giả Nguyễn Cảnh Bình đã đưa hành trình này đến với độc giả qua cuốn sách ‘Hiến pháp Mỹ được làm ra như thế nào?’ Bản thân tác giả không phải là luật sư hay nhà sử học mà là một nhà khoa học tự nhiên có trình độ chuyên môn về hóa học. Tuy nhiên, không thể phủ nhận niềm đam mê mãnh liệt của tác giả đối với Hiến pháp và chính quyền phương Tây. Từ kho tài liệu khổng lồ về quá trình soạn thảo và ban hành Hiến pháp Hoa Kỳ được lưu giữ trong Thư viện Điện tử của Quốc hội (mà các tác giả ước tính có thể lên tới hàng chục nghìn trang in), tác giả đã nghiên cứu và hoàn thiện nên quyển sách công phu này. Những nội dung này được tổng hợp, phân tích và dịch thành một cuốn sách ngắn gọn và súc tích, cung cấp một bức tranh toàn cảnh về quá trình soạn thảo và ban hành Hiến pháp Hoa Kỳ. Đặc biệt, cuốn sách này được biên tập và viết cho người Việt Nam nên ngôn ngữ và lối viết quen thuộc, dễ tiếp cận với độc giả.

Nội dung quyển sách là quá trình thảo luận chuyên sâu của các đại diện về các vấn đề hiến pháp quan trọng, bao gồm cuộc bầu cử các thành viên Hạ viện, Thượng viện, Cơ quan hành pháp và Tổng thống. Nhiều gợi ý được đưa ra trong phần này. Ưu và nhược điểm của từng sáng kiến đều được  cân nhắc và đánh giá cẩn thận để người tham gia có thể hiểu rõ ràng và đưa ra quyết định từ chối. Hãy bỏ phiếu (ủng hộ/chống/không quyết định) theo cách chính xác nhất có thể – như một lời kêu gọi đặc trưng của tự do dân chủ. Nhiều phương án nhận được số phiếu ủng hộ và phản đối gần như bằng nhau, cho thấy tình hình căng thẳng tột độ trong hội nghị, khó khăn trong việc đưa ra các quyết định quan trọng và xung đột lợi ích giữa các bang. Một trong những chủ đề có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hội nghị và được nhắc đến nhiều lần trong cuốn sách là sự đại diện của các bang trong một lãnh thổ cụ thể dựa trên sự bình đẳng về dân số, diện tích hoặc số lượng bang. Nhiều bang có đủ diện tích và dân số để thành lập chính quyền trung ương của riêng mình. Nếu sự đại diện dựa trên dân số hoặc diện tích thì các bang lớn hơn hoàn toàn có thể bác bỏ ý kiến ​​của các bang nhỏ hơn. Khi số đại diện bằng nhau theo số lượng bang, một bang lớn hơn, phát triển hơn với dân số lớn hơn sẽ nhận được nhiều phiếu bầu như một bang nhỏ hơn, kém phát triển hơn với dân số nhỏ hơn. Đọc sách này để tìm hiểu cách người đại diện cho một nhóm xã hội giải quyết các vấn đề khó khăn.

Phần tiếp theo là sự quan sát trực tiếp nhất của người trong cuộc thông qua thư từ và thảo luận. Khi kết hợp với phần lý giải ở cuối, bạn sẽ hiểu sâu hơn về các quan điểm được đưa ra trong Hội nghị Lập hiến bằng cách cung cấp các mô tả chân dung về các đại biểu đã tham dự đại hội, hiểu rõ xuất thân, trình độ đào tạo và hoàn cảnh xã hội của họ. Kết quả là đã tạo ra một Hiến pháp Hoa Kỳ hoàn chỉnh. Đây là kết quả của một cuộc gặp gỡ tuyệt vời của những con người tuyệt vời. Quá trình Hiến pháp được tạo ra cách đây hơn hai thế kỷ nhưng vẫn là một chủ đề được nhiều người quan tâm, đặc biệt là những người nghiên cứu luật và lịch sử. Đôi khi chính cuộc hành trình chứ không phải đích đến mới mang lại ý nghĩa cho con người. Bản thân Hiến pháp Hoa Kỳ đã và vẫn là thành tựu nổi bật nhất giúp Hoa Kỳ đứng đầu thế giới trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, việc xem xét quá trình thành lập nó sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về tình trạng của nước Mỹ vào thời điểm đó, những thách thức và xung đột mà các bang và Liên minh nói chung phải đối mặt cũng như cách các bộ tranh luận và tranh luận về một số bộ óc vĩ đại nhất của thế kỷ XVIII. Dung hòa lợi ích chung của xã hội và lợi ích riêng của phe cánh chính trị trong khi giải quyết những vấn đề cấp thiết. Thông qua đó, chúng ta học cách nhìn mọi thứ từ nhiều góc độ, phân tích điểm mạnh và điểm yếu, phát triển tư duy phê phán và áp dụng nó vào cuộc sống thực.

Có ba lập luận chính những lập luận về tính cấp thiết của việc xây dựng một nhà nước liên bang vững mạnh (Virginia), xây dựng một liên minh các bang (New Jersey), hay cạnh tranh với chính phủ Anh (Hamilton). Cuối cùng, cả kế hoạch của New Jersey và Hamilton đều thất bại. Lựa chọn phương án Virginia là một quyết định sáng suốt của các nhà lãnh đạo sáng lập nước Mỹ. Nếu không thì Hợp chủng quốc Hoa Kỳ sẽ không hùng mạnh như ngày nay. Ý tưởng về Hiến pháp ban đầu không dễ dàng được chấp nhận nhưng nó phải được đề xuất và giải thích cặn kẽ để thuyết phục các nhà lãnh đạo sáng lập nước Mỹ như George Washington và Thomas Jefferson. Những bức thư giữa các nguyên thủ quốc gia và chính phủ đã chứng minh điều này.

Đọc quyển sách này, độc giả sẽ khám phá cách suy nghĩ của những bộ óc vĩ đại nhất nước Mỹ về những ý tưởng lập quốc và cách họ diễn giải những ý tưởng đó. Tác giả quyển sách này đã chọn ra hơn hai mươi lá thư chứa đựng những gợi ý, ý kiến ​​và các cuộc thảo luận khác từ nhiều đại diện khác nhau. Hãy cầm cuốn sách này lên và đọc kỹ để tìm hiểu thêm về các luật sư, chính khách thời đó, bao gồm cả những bức thư của James Madison gửi George Washington và Thomas Jefferson giải thích ý tưởng của ông cho bản dự thảo Hiến pháp năm đó. James Madison (tổng thống thứ tư và cha đẻ của Hiến pháp Hoa Kỳ), trong một bức thư gửi George Washington (tổng thống đầu tiên), đã đề xuất một mô hình chính phủ trong đó các bang độc lập là lựa chọn tốt nhất. Ngài James đề nghị với Washington rằng lúc này nước Mỹ cần một mô hình trung lập, đảm bảo quyền lực tối đa cho chính quyền liên bang, nhưng đồng thời không loại trừ chính quyền các bang vì họ vẫn có lợi ích tốt nhất cho mình. Ông cũng đề xuất các giải pháp nhằm cân bằng quyền lực của các bang lớn và nhỏ thông qua quyền đại diện, thuế và nhập cư cũng như quyền phủ quyết luật của các cơ quan lập pháp bang.

Tôi muốn khen ngợi sự cống hiến của tác giả trong việc tạo ra cuốn sách này. Tác giả là một người có học thức và niềm đam mê luật pháp đã khiến vị tác giả này sưu tầm và dịch một số cuốn sách dày dặn, trong đó có Hiến pháp Hoa Kỳ mà tôi đã từng đọc. Từ đó tôi càng yêu nước Mỹ hơn. Đọc sách, đọc suy nghĩ, tìm hiểu thêm về những con người vĩ đại của nước Mỹ để hiểu những gì họ nghĩ và những gì họ mong muốn cho tương lai con cháu họ. Ngày nay, Hiến pháp đã đặt nền móng cho chính phủ liên bang. Tôi đã xem và đánh giá nó một cách sâu sắc và trung thực hơn, và thành thật mà nói, tôi bị cuốn hút bởi các nhân vật, sự kiện và những ý tưởng rất sâu sắc như hiến pháp và xây dựng đất nước. Hơn 200 năm trước, vào một ngày lịch sử ở Mỹ (25/5/1787), các đại biểu của các bang đã tập trung để tham dự một hội nghị. Hội nghị Lập hiến hình thành nên Hiến pháp Hoa Kỳ, một hiến pháp bao gồm các ý tưởng lập pháp, sự thành lập quốc gia và hệ thống chính quyền từ liên bang đến tiểu bang. Đối với những người đam mê luật, việc giải thích các ý tưởng lập pháp cũng như cơ sở và nguồn gốc của chúng là nguồn kiến ​​thức quý giá, tạo nền tảng vững chắc cho tư duy pháp luật. Hiến pháp Hoa Kỳ và quá trình tranh luận, đàm phán, thỏa hiệp hướng tới mục tiêu chung là tạo dựng một nhà nước liên bang thống nhất và tập trung quyền lực đồng thời đảm bảo tôn trọng các quyền lập pháp và lợi ích riêng của mỗi thuộc địa là một lịch sử của pháp luật.

Tóm lại, tôi muốn nói rằng ‘Hiến pháp Mỹ được làm ra như thế nào?’ là một cuốn sách được biên soạn rất kỹ lưỡng và tác giả Nguyễn Cảnh Bình là một người biên tập rất tỉ mỉ về những thông điệp được truyền tải, dù là về luật hay hiến pháp. Quyển sách là công cụ giúp người đọc hiểu sâu hơn về quá trình xây dựng hiến pháp, từ việc các thành viên tranh luận như thế nào, quan điểm của họ khác nhau ra sao và làm thế nào để tìm được tiếng nói chung để hình thành Hiến pháp. Cuốn sách này đã giúp tôi tập trung sự chú ý vào chính trị và cho phép tôi tìm hiểu nhiều điều không chỉ về con người mà còn về cuộc đời của các chính trị gia nổi tiếng và  ý nghĩa đằng sau những tuyên bố của các nhân vật. Ngoài ra, việc đọc cuốn sách này trong khi nghiên cứu Hiến pháp đã giúp tôi có thêm một chút kiến ​​thức về cấu trúc của nước Mỹ.

Tác giả: Trần Nguyễn Phước Thông